جراحی فک به دلایل مختلفی از اصلاح ناهنجاری‌های اسکلتی گرفته تا درمان مشکلات مفصل گیجگاهی-فکی ، انجام شود. این جراحی، بسته به نوع و میزان تغییرات اعمال‌شده، دوران نقاهت متفاوتی دارد و نیازمند رعایت دقیق توصیه‌های پزشکی است تا فرایند بهبودی به درستی طی شود.
پس از عمل، بیماران ممکن است با چالش‌هایی مانند درد، تورم، مشکل در جویدن و حتی محدودیت در حرکت فک مواجه شوند. در چنین شرایطی، آگاهی از مراقبت‌های لازم، نه‌تنها باعث کاهش عوارض و تسریع روند ترمیم می‌شود، بلکه به بیمار کمک می‌کند تا با آرامش بیشتری دوران نقاهت خود را سپری کند. در این مقاله، به بررسی نکات کلیدی مراقبت‌های بعد از جراحی فک می‌پردازیم.
مراقبت‌های بعد از جراحی فک
جراحی فک یک مداخله پزشکی حساس است که به دلایل مختلفی از جمله اصلاح ناهنجاری‌های اسکلتی، درمان مشکلات مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ)، بهبود عملکرد جویدن یا حتی موارد زیبایی انجام می‌شود. پس از این جراحی، رعایت توصیه‌های پزشکی بسیار ضروری است تا روند بهبودی به درستی طی شود و عوارض جانبی به حداقل برسد. در این مقاله، تمامی مراقبت‌های لازم پس از جراحی فک را به صورت گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم.
کنترل درد و التهاب
مصرف داروهای مسکن و ضدالتهاب: پس از جراحی، بیماران معمولاً با درد و تورم مواجه می‌شوند. بهترین متخصص جراحی فک و صورت داروهای مسکن و ضدالتهاب مانند ایبوپروفن یا استامینوفن را تجویز می‌کند. تا بیمار با مصرف آن ها بتواند درد را کنترل یا قابل تحمل کند.
استفاده از کمپرس سرد: در ۴۸ ساعت اول بعد از جراحی، استفاده از کمپرس سرد روی ناحیه جراحی‌شده می‌تواند به کاهش تورم و التهاب کمک کند. بهتر است هر ۲۰ دقیقه کمپرس را روی محل قرار دهید و سپس ۱۰ دقیقه استراحت دهید.
بالا نگه‌داشتن سر هنگام خواب: برای کاهش تورم، بهتر است هنگام خوابیدن سر خود را با استفاده از چند بالش در زاویه ۳۰ تا ۴۵ درجه نگه دارید. تا فشار و گردش خون در ناحیه جلوگیری کرده و تورم و کبودی را کنترل کنید.
بیشتر بخوانید: مراقبت های بعد از کشیدن دندان عقل
تغذیه بعد از جراحی فک
رژیم غذایی نرم و مایع: در روزهای اول بعد از جراحی، فک شما بسیار حساس است و نمی‌توان از غذاهای سفت استفاده کرد. بهتر است از غذاهای نرم و مایع مانند:
✅ سوپ‌های صاف‌شده
✅ اسموتی‌های مغذی
✅ ماست و پوره سیب‌زمینی
✅ فرنی و حریره بادام
✅ آب‌میوه‌های طبیعی
پرهیز از غذاهای سفت و چسبنده: غذاهای سخت، چسبنده یا جویدنی مانند آجیل، نان تُست، آب‌نبات و گوشت سفت می‌توانند به محل جراحی فشار آورده و روند بهبودی را مختل کنند.
نوشیدن آب کافی: سعی کنید در دوران نقاهت به میزان کافی آب بنوشید تا از کم‌آبی بدن جلوگیری شود. در عین حال از نوشیدن مایعات با نی پرهیز کنید، زیرا مکیدن نی می‌تواند باعث افزایش فشار در دهان و آسیب به بخیه‌ها شود.
بیشتر بخوانید: مراقبت‌های بعد از جراحی شکاف کام و لب
رعایت بهداشت دهان و دندان
شستشوی دهان با محلول آب‌نمک یا دهان‌شویه: در روزهای اول، شستشوی دهان با آب‌نمک ولرم (نصف قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب) می‌تواند به کاهش التهاب و جلوگیری از عفونت کمک کند. همچنین، در صورت تجویز پزشک، می‌توان از دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده مانند کلرهگزیدین استفاده کرد.
مسواک زدن با احتیاط: حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از جراحی، می‌توان مسواک زدن را با احتیاط آغاز کرد. بهتر است از مسواک‌های نرم استفاده کنید و از تماس مستقیم با بخیه‌ها خودداری شود.
پرهیز از تف کردن و مکیدن: تف کردن شدید یا مکیدن می‌تواند باعث باز شدن بخیه‌ها یا خونریزی شود.
کنترل خونریزی
استفاده از گاز استریل: خونریزی خفیف در ساعات اولیه بعد از جراحی طبیعی است. برای کنترل آن، می‌توان یک تکه گاز استریل را روی ناحیه جراحی‌شده قرار داد و به‌آرامی گاز گرفت. در صورت تداوم خونریزی، باید با پزشک مشورت کرد.
پرهیز از فعالیت‌های شدید: فعالیت‌های سنگین، خم شدن ناگهانی یا بلند کردن اجسام سنگین می‌توانند باعث افزایش فشار خون و تشدید خونریزی شوند. بهتر است حداقل تا یک هفته پس از جراحی از انجام این فعالیت‌ها خودداری شود.
بیشتر بخوانید: مراقبت‌های ارتودنسی دندان و اهمیت آن
مراقبت از بخیه‌ها و پلاک‌های تثبیت‌کننده فک
بخیه‌ها: در برخی موارد، بخیه‌های جراحی قابل جذب هستند و نیازی به کشیدن ندارند. اما اگر از بخیه‌های غیرقابل جذب استفاده شده باشد، باید طبق توصیه پزشک برای کشیدن آن‌ها اقدام کرد.
پلاک‌ها و سیم‌های تثبیت‌کننده: در جراحی‌های فک که نیاز به تثبیت فک دارند، ممکن است از پلاک یا سیم‌های ارتودنسی استفاده شود. رعایت بهداشت دهان و پیروی از رژیم غذایی نرم در این دوران بسیار مهم است.
محدودیت در صحبت کردن و حرکات فک
اجتناب از حرکات شدید فک: باز و بسته کردن بیش از حد فک، صحبت کردن طولانی‌مدت یا خمیازه‌های عمیق می‌تواند باعث درد و اختلال در روند بهبودی شود. بهتر است در هفته‌های اول، حرکات فک را تا حد امکان محدود کنید.
انجام تمرینات فیزیوتراپی در صورت تجویز پزشک: در برخی موارد، پزشک تمرینات خاصی برای بازگرداندن دامنه حرکتی فک توصیه می‌کند. انجام صحیح این تمرینات به بهبود عملکرد فک کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: مراقبت‌های بعد از ایمپلنت دندان
مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک و مکمل‌ها
مصرف دقیق آنتی‌بیوتیک‌ها: در برخی موارد، پزشک برای جلوگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. این داروها باید طبق دستور پزشک و به‌طور کامل مصرف شوند. همچنین مصرف مکمل‌های تقویت‌کننده می تواند بسیار کمک کننده باشد.
ویتامین C: بهبود زخم‌ها را تسریع می‌کند.
کلسیم و ویتامین D: در صورت انجام جراحی استخوانی، برای تقویت روند ترمیم استخوان توصیه می‌شوند.
پروتئین‌ها: نقش مهمی در بازسازی بافت‌ها دارند و مصرف منابع پروتئینی مناسب توصیه می‌شود.
توجه به علائم هشدار دهنده پس از جراحی فک
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، باید سریعاً با پزشک تماس گرفت:
✅ خونریزی شدید و غیرقابل‌کنترل
✅ تب بالا و لرز
✅ درد شدید و غیرقابل‌کنترل با داروهای تجویز شده
✅ ترشح چرکی از محل جراحی
✅ تورم بیش از حد که بعد از ۳-۴ روز افزایش یابد
نتیجه گیری
مراقبت‌های بعد از جراحی فک نقش کلیدی در بهبود سریع و جلوگیری از عوارض احتمالی دارند. رعایت دقیق توصیه‌های پزشکی به روند بهبودی کمک می‌کنند. همچنین، آگاهی از علائم هشداردهنده و مراجعه به‌موقع به پزشک می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. در نهایت، صبر و شکیبایی در دوران نقاهت بسیار مهم است، چرا که بهبودی کامل فک ممکن است چندین هفته تا چند ماه طول بکشد. با رعایت این نکات، می‌توان به بهترین نتیجه ممکن از جراحی فک دست یافت.